A Giao: Dược liệu quý bổ phế, an thai từ da lừa

Tên gọi, danh pháp

Tên tiếng Việt: A giao, Minh giao.

Tên khác:

Lư bì giao; ô giao; cao da lừa.

Tên khoa học: Colla asini.

Đặc điểm tự nhiên

A giao là keo chế từ da lừa bỏ lông.

Phân bố, thu hái, chế biến

Cách chế A giao của Trung Quốc như sau: Lấy da lừa ngâm nước 2 – 3 ngày cho mềm. Lấy ra cạo sạch lông, cắt thành từng miếng nhỏ. Rửa sạch lần nữa, cho vào nồi đổ ngập nước đun 3 ngày 3 đêm. Lấy nước ra, thay nước mới, làm như vậy 5 – 6 lần để lấy hết chất keo của da lừa. Lọc qua rây, thêm vào nước lọc một ít phèn chua, khuấy đều, chờ vài giờ, các tạp chất lắng xuống.

Gạn lấy lớp trong ở trên và cô đặc, 2 giờ trước khi lấy ra, thêm đường và rượu (cứ 600 kg da lừa thêm 4 lít rượu và 9 kg đường) và nửa giờ trước khi lấy ra lại thêm dầu đậu tương cho đỡ dính. Sau đó đổ ra, để nguội, cắt thành từng miếng dài 10 cm, rộng 4 – 5 cm, dày 0,8 – 1,6 cm.

Ở Việt Nam cũng có lừa nhưng thường không chế. A giao vẫn phải nhập của Trung Quốc.

Bộ phận sử dụng

Bộ phận sử dụng được của A giao là da lừa bỏ lông.

Thành phần chủ yếu là collagen. Collagen thủy phân sẽ cho các acid amin: 10% lysin, 7% arginin, 2% histidin, xystin, glyxin.

Lượng nito toàn phần là 16,43 – 16,54%, lượng canxi là 0,079 – 0,118%, lượng sufua 1,10 – 2,31%. Độ trong 0,75 – 1,09%.

Theo y học cổ truyền

A giao là một vị thuốc bổ, cầm máu dùng trong mọi trường hợp băng huyết, lỵ ra máu, ho ra máu, đại tiểu tiện ra máu, hồi hộp, mất ngủ. Còn dùng làm thuốc an thai. Ngày dùng 6 – 12 g. Có khi dùng sống, có khi sao với bột vỏ sò, hoặc bồ hoàng rồi mới dùng.

Theo tài liệu cổ A giao có vị ngọt tính bình vào kinh phế can thận. Có tác dụng tư âm dưỡng huyết, bổ phế nhuận táo, cầm máu an thai. Dùng chữa hư lao sinh ho, phế ung thổ ra mủ, ho ra máu, nôn ra máu, ra máu cam, ỉa ra máu, thai sản, băng lậu âm hư, tâm phiền, mất ngủ. Người tỳ vị hư nhược, nôn mửa, ỉa lỏng, tiêu hóa kém không dùng được.

Theo y học hiện đại

Ảnh hưởng đối với chuyển hóa canxi:

Có khả năng cải thiện sự hấp thụ canxi động vật. Cho uống A giao khả năng đông máu không tăng nhưng nếu tiêm dung dịch 5% A giao tiệt trùng thì khả năng đông máu tăng.

Tác dụng tạo máu:

Rút máu chó để gây thiếu máu, rồi chia chó thành 2 lô, một lô cho ăn A giao, một lô không cho ăn. Xét nghiệm hồng cầu và các yếu tố khác của máu. Kết quả A giao làm tăng nhanh lượng hồng cầu và các sắc tố khác của máu.

Tác dụng đối với chứng loạn dưỡng cơ dần dần:

Nghiên cứu nuôi chuột bạch theo một chế độ ăn đặc biệt để gây hiện tượng loạn dưỡng cơ dần dần: Nhẹ thì bị què, nặng thì tê liệt khó đứng dậy. Sau đó cho ăn A giao thì sau hơn 100 ngày, đa số các con vật hết triệu chứng tê liệt so với các con vật khỏe mạnh không khác nhau.

Tác dụng chống choáng:

Tác dụng đã gây choáng đối với mèo, sau đó dùng dung dịch A giao 5% thêm nước muối để giữ đẳng trương và kiềm hóa lọc, đun sôi 30 – 40 phút, đợi nhiệt độ hạ từ từ vào mạch máu, thấy huyết áp trở lại bình thường và con vật được cứu sống.

A giao là một vị thuốc bổ, cầm máu dùng trong mọi trường hợp băng huyết, lỵ ra máu, ho ra máu, đại tiểu tiện ra máu hồi hộp mất ngủ. Còn dùng làm thuốc an thai. Ngày dùng 6 – 12 g. Có khi dùng sống, có khi sao với bột vỏ sò, hoặc bồ hoàng rồi mới dùng.

Theo tài kiệu cổ A giao có vị ngọt tính bình vào kinh phế can thận. Có tác dụng tư âm dưỡng huyết, bổ phế nhuận táo cầm máu an thai. Dùng chữa hư lao sinh ho, phế ung thổ ra mủ, ho ra máu, nôn ra máu, ra máu cam, ỉa ra máu, thai sản, băng lậu âm hư, tâm phiền, mất ngủ. Người tỳ vị hư nhược, nôn mửa, ỉa lỏng, tiêu hóa kém không dùng được.

Cách chế A giao khi dùng:

• Chế với bột vỏ sò: Cho chừng 1 kg vỏ sò vào chảo, rang cho nóng cho A giao thái nhỏ vào, rang thêm cho đến khi A giao nở giòn thì lấy ra rây bỏ vỏ sò đi, A giao chế như vậy sẽ bớt độ dính. Mùi thơm hơn.

• Chế bồ hoàng: Cho bồ hoàng vào chảo rang nóng rồi cho A giao thái nhỏ vào tiếp tục rang cho đến khi A giao nở thì rây bỏ bồ hoàng lấy A giao mà dùng.

Bài thuốc an thai

A giao 8 g, ngải cứu 8 g, sắc với 600 ml cô đặc còn 200 ml, chia 3 – 4 lần uống trong ngày.

Chữa kinh nguyệt ra mãi không dừng

A giao sao với bồ hoàng như trên tán nhỏ ngày uống 8 – 16 g. Nếu uống được thì dùng rượu mà chiêu.

Chữa lỵ ra máu

A giao 10 g, hoàng liên 3 g, can khương 2 g, sinh địa 5 g, nước 600 ml. Sắc còn 200 ml. Lọc bỏ bã, nước thuốc còn đang nóng, thái nhỏ A giao cho vào. Chia làm 2 lần uống trong ngày.

Người tỳ vị hư nhược, nôn mửa, ỉa lỏng, tiêu hóa kém không dùng được.

A giao là dược liệu đang phổ biến ở nhiều nơi. Tuy có nguồn gốc từ động vật nhưng A giao có chỉ định, chống chỉ định và tác dụng phụ. Quý bạn đọc và người thân không nên tự ý sử dụng hoặc nghe theo bài thuốc kinh nghiệm.

Quý bạn đọc hãy đến bác sĩ để hiểu rõ tình trạng cơ thể và tham vấn ý kiến. Hãy chia sẻ bài viết nếu thấy hữu ích. Chúng tôi mong muốn nhận được phản hồi cũng như sự quan tâm của quý bạn đọc ở bài viết khác.