Bán chi liên: Vị thuốc có tác dụng chữa ung thư

Tên gọi, danh pháp

Bán chi liên còn gọi là tử liên thảo, có tên khoa học là Radix Scutellariae barbatae. Đây là một loài thực vật thân thảo thuộc họ Lamiaceae (họ Bạc hà).

Đặc điểm tự nhiên

Cây thảo, mọc bò, cao 15 – 20 cm. Thân mảnh, hình trụ, mọc thẳng, nhẵn hoặc có lông. Lá mọc đối, hình trứng, dài 1,25 – 2,5 cm, rộng 0,7 – 0,8 cm, hình nêm hoặc hình tim ở gốc, nhọn ở đầu, mép có răng, mặt dưới rất nhạt. Các lá gần ngọn không có cuống, các lá phía dưới có cuống mảnh, dài 5 – 6 mm.

Cụm hoa mọc thành xim, lá hình bấc, lá đài hình chuông, dài 1,5 – 2 mm, nhẵn hoặc hơi có lông, có gai rõ. Tràng hoa màu xanh lam, đài hoa 9 – 10 mm, đầu hơi loe ra, chia thành 2 môi, môi trên có 3 thùy, thùy giữa lớn, thùy bên hẹp, môi dưới tròn và rộng. Nhị 4, cắm ở 1/3 dưới của tràng hoa, không thò ra ngoài, nhị có lông ở gốc, bầu nhẵn.

Quả không hoặc có lông.

Mùa ra hoa: Tháng mười một.

Phân bố, thu hái, chế biến

Bán chi liên là loại cây ưa mọc ở nơi ẩm ướt, nhiều ánh sáng, thường mọc hoang ở bờ ruộng, bờ hồ, ven rừng, bờ bụi, bãi đất ven mương, ven đồi ở các tỉnh miền núi…

Trên thế giới: Loại cây này phổ biến ở Ấn Độ, Mianma, Thái Lan, Lào, Trung Quốc…

Ở Việt Nam: Cây này mọc nhiều ở các tỉnh miền núi phía Bắc và một số tỉnh miền Trung như: Thái Nguyên, Bắc Giang, Bắc Ninh, Phú Thọ, Hà Nội, Heping, Hải Dương, Ninh Bình, Thanh Hóa, Quảng Trị …

Bộ phận sử dụng

Bộ phận sử dụng được của bạch quả là toàn cây được thu hái quanh năm, dùng tươi hay phơi khô.

Toàn cây bán chi liên chứa scutellarin, scutellarein, isocarthomidin, carthamidin. Ngoài ra, còn có alkaloid, sterol, tanin, hợp chất phenol.

Rễ có cholesterol, acid stearic, β – sitosterol.

Theo y học cổ truyền

Bán chi liên có tính mát, vị hơi đắng, có tác dụng thanh nhiệt giải độc, tiêu sưng, lợi tiểu, giảm đau.

Theo y học hiện đại

Flavonoid scutellarin có tác dụng ức chế hoạt độ của protein kinase c não chuột cống trắng được tinh chế một phần.

Bán chi liên dùng chữa mụn nhọt, viêm gan với liều lượng 20 – 40 gam, phơi khô sắc uống. Được sử dụng một mình hoặc kết hợp với các loại thuốc khác.

Trong y học cổ truyền Trung Quốc, toàn cây phơi khô được dùng làm thuốc hạ sốt, lợi tiểu và điều trị các khối u, áp xe phổi, lao xơ, viêm ruột thừa, viêm gan, xơ gan và cổ trướng.

Dùng ngoài, cỏ tươi giã nát, đun sôi rửa sạch đắp chữa mụn nhọt, sưng đau, viêm vú, viêm da mủ, giun chỉ, rắn độc cắn, côn trùng cắn. Ngày 20 – 40 gam dạng thuốc sắc. Ngoài ra còn được dùng thay thế trong điều trị các bệnh phụ khoa.

Chữa ung thư gan, ung thư phổi, ung thư trực tràng ở thời kỳ đầu: Bán chi liên 40g, bạch hoa xà thiệt thảo 40g sắc uống mỗi ngày một thang hoặc nấu nước uống thay trà uống hằng ngày.

Tránh dùng cho phụ nữ có thai và người có huyết hư.