Bèo Nhật bản: Vị thuốc cổ truyền giúp giải độc, tiêu viêm hiệu quả

Tên gọi, danh pháp

Tên tiếng việt: Bèo Nhật Bản, Lục bình, Bèo tây, Bèo bầu (Tày).

Tên khoa học: Eichhornia crassipes (Mart.) Solms. Họ: Pontederiaceae (Bèo tây).

Tên đồng nghĩa:Pontederia crassipes Mart.

Đặc điểm tự nhiên

Cây sống ở nước, rễ hình chùm.

Lá mọc thẳng từ rễ thành hoa thị, hình tròn hoàn toàn nhẵn, đầu hơi nhọn, mép uốn lượn, gân hình cung rất sát nhau, mặt trên xanh sẫm bóng, mặt dưới nhạt, cuống dài gấp hai ba lần phiến lá, phồng lên thành phao xốp nổi, màu xanh lục rất nhạt hoặc trắng.

Cụm hoa mọc ở giữa túm lá trên một cán dài thành bông; hoa không đều màu, tím hoặc trắng nhạt; bao hoa gồm đài và tràng cùng màu, liền ở gốc, cánh hoa trên to hơn có một đốm vàng; nhị 6, gồm 3 dài, 3 ngắn; bầu thượng 3 ô chứa nhiều noãn, quả nang.

Mùa hoa: Tháng 10 đến tháng 11.

Phân bố, thu hái, chế biến

Chi Eichhornia Kunth có một đại diện là loài Bèo Nhật Bản. Cây có nguồn gốc từ Nam Mỹ, sau lan ra khắp các vùng nhiệt đới khác.

Ở Việt Nam có tài liệu cho biết, Bèo Nhật Bản mới chỉ được nhập nội vào khoảng năm 1905. Sự du nhập này có lẽ là do người phương tây nên nó còn có tên gọi là “Bèo tây”. Hiện thấy cây phân bố nhiều ở hầu hết các nước vùng Nam Á và Đông Nam Á.

Ở Bengal (Ấn Độ) người ta ước tính diện tích mặt nước có Bèo Nhật Bản chiếm giữ tới 30.000 hecta. Bèo Nhật Bản là cây sống nổi trên mặt nước. Do khả năng đẻ nhánh khoẻ từ các chồi gốc, bèo nhanh chóng phát triển thành những đám hay bè mảng lớn. Ở những nơi nước động bèo thường xuyên bị trôi dạt, nên chiều cao của cây thường thấp (dưới 50 cm). Trong khi đó, những cây sống ở nước lặng (ao, hồ), ít bị tác động lại mọc chen lấn nhau, nên cây thường cao gần 1m.

Bèo Nhật Bản ra hoa nhiều và gần như quanh năm. Chưa thấy cây con mọc từ hạt, nhưng những cây bèo nhỏ có thể tồn tại một thời gian khá lâu, trên nền bùn ướt khi ao hồ bị cạn nước. Bèo Nhật Bản là một trong những cây thủy sinh quan trọng trong hệ sinh thái ao hồ, góp phần trong chu trình làm sạch nước. Cây còn được nuôi trồng hạn chế trên các ao hồ thả cá, làm thức ăn cho lợn, trâu bò và nguồn phân xanh tốt.

Bộ phận sử dụng

Toàn cây bèo Nhật Bản dùng tươi, nhưng thường chỉ dùng lá. chủ yếu là phần phình của cuống lá.

Toàn cây bèo Nhật Bản chứa nước 92,6%, protid 2,9%, glucid 0,9%, xơ 22%, tro 1,4mg%, calci 40,8mg%, phosphor 0,8mg%, caroten 0,86mg%, vitamin C 20mg%. Thành phần vô cơ trong cây là SiO2, Ca, Mg, K, Na, Cl, Cu, Mn, Fe.

Trong lá có Ca, Fe, P, Mg, Zn, Cu, Na, K, S. Ngoài ra còn có caroten, các vitamin B2, B1, E, B6, B12, A, caroten và protein, acid béo tự do, đường acid amin.

Trong hoa có delphinidin diglucosid.

Theo y học cổ truyền

Bèo Nhật Bản có vị nhạt, tính mát, có tác dụng thanh nhiệt, chống nóng, lợi niệu, giải độc tiêu sưng, giảm đau.

Theo y học hiện đại

Ở Ấn Độ, người ta dùng toàn cây bèo Nhật Bản bổ rẻ, chiết bằng cồn 50°, cô rồi sấy dưới áp lực giảm đến cao khô.

Đã thử tác dụng dược lý có hệ thống trên tác dụng kháng khuẩn, kháng nấm, lỵ amíp, giun sán, virus, hạ đường huyết, trên huyết áp, hô hấp, trên hồi tràng chuột lang cô lập, tác dụng lợi niệu và trên một số loại tế bào ung thư. Nhưng chưa thấy có kết quả gì. Có thể các tác giả đã dùng liều tương đối thấp.

Bèo Nhật Bản chữa cảm nắng, say nắng, nóng quá phát rôm sảy, tiểu tiện bất lợi và các dạng sưng tấy.

Bèo Nhật Bản chữa cảm nắng, nóng quá phát rôm sảy, tiểu tiện bất lợi và các dạng sưng tấy. Ngày 15 – 30 g, sắc uống, dùng ngoài không kể liều lượng.

Ngoài ra, đọt non và cuống lá Bèo Nhật Bản rửa sạch, luộc hoặc nấu canh cho chín tái, ăn mát và không ngứa.

Hoa cũng được ăn sống hoặc nấu canh như đọt non với tác dụng tương tự.

Chữa sưng bắp chuối, sưng bẹn, sưng nách, viêm hạch bạch huyết, mụn nhọt sưng đỏ chưa vỡ, tiêm bị áp xe, chín mé, viêm khớp ngón tay, viêm tinh hoàn, vết thương trên cơ thể bị nhiễm chất độc hóa học: Lá bèo tươi cả cuống, rửa sạch, thêm muối (8 – 10g muối cho 100 g lá bèo), giã nát, đắp lên chỗ sưng rồi băng.

Bèo Nhật Bản là loài cây đang phổ biến ở nhiều nơi. Tuy có nguồn gốc từ thiên nhiên nhưng Bèo Nhật Bản có chỉ định, chống chỉ định và tác dụng phụ. Quý bạn đọc và người thân không nên tự ý sử dụng hoặc nghe theo bài thuốc kinh nghiệm mà không có tư vấn của bác sĩ. Quý bạn đọc hãy đến bác sĩ để hiểu rõ tình trạng cơ thể và tham vấn ý kiến.