Côn bố: Loài tảo trị cao huyết áp, bướu cổ, thoát vị

Tên gọi, danh pháp

Tên Tiếng Việt: Côn bố.

Tên khác: Luân bố, Hải côn bố , Rau Câu, Hải đới, Nga chưởng thái.

Tên khoa học: Laminaria japonica Aresch. Ecklonia kurome Okam thuộc họ Laminariaceae (Côn bố).

Đặc điểm tự nhiên

Loại tảo dẹt, màu nâu, có những móc để bám vào tảng đá ngoài biển, một bộ phận hình trụ nom như thân và một bộ phận dẹt và dài nom như lá.

Bộ phận giống như lá của côn bố dài khoảng 60cm, rộng 5 đến 6cm, giữa dày, mép mỏng thành hình lượn sóng.

Mô tả dược liệu sau khi bào chế: Vị thuốc cuộn khúc lại thành cuộn hoặc bó lại thành từng bó tùy theo loại tảo mà vị thuốc có màu nâu xanh hay đen nâu, mặt ngoài thường phủ một ít tinh thể muối, mùi tanh, vị mặn.

Phân bố, thu hái, chế biến

Phân bố: Vị thuốc này ta chưa thấy có khai thác, còn nhập của Trung quốc. Côn bố mọc hoang ở các vùng biển Liêu ninh, Sơn đông, Phúc kiến.

Thu hái và bào chế: Thu hái côn bố vào mùa hè, thu, vớt dưới biển lên, ngâm vào nước sạch cho bớt vị mặn, vớt ra, để hơi khô, cắt thành sợi, phơi khô, để dành dùng. Bảo quản để côn bố ở nơi khô ráo.

Bộ phận sử dụng

Toàn cây.

Trong côn bố có tới 60% hydrat cacbon, trong hydrat cacbon thành phần chủ yếu là angin, lactozan và pentozan.

Ngoài ra còn chứa vitamin, protit và một ít chất béo. Tro toàn phần 14% trong đó có iot, kali, sắt, canxi.

Algin (do Stanfort tìm ra từ năm 1880) gồm chủ yếu là muối natri của axit anginic. Axit anginic lại là một axit polymannuronic gồm nhiều đơn vị axit D-manuronic dưới dạng pyranoza liên kết với nhau ở 1 – 4.

Theo y học cổ truyền

Tính vị: Côn bố vị mặn, tính hàn. Quy kinh: Côn bố vào kinh Can, Vị và Thận.

Tác dụng:

• Côn bố trừ đờm và nhuyễn kiên, lợi niệu.

• Bướu giáp biểu hiện như bướu cổ, cảm giác cứng họng: Dùng Côn bố với Hải tảo, Hải cáp xác trong bài Côn Bố Hoàn.

• Phù chân hoặc toàn thân: Dùng Côn bố với Phục linh và Trạch tả.

Người châu Á hay nấu côn bố với đậu cho mau mềm và ăn dễ tiêu. Ngoài ra, còn dùng côn bố xào nấu với cà rốt, củ cải để làm thức ăn và chữa bệnh.

Theo y học hiện đại

Tác dụng dược lý:

• Thuốc giàu chất iod nên phòng trị được bướu giáp do thiếu Iod.
• Thuốc có tác dụng hạ áp và hạ lipid huyết.
• Chế phẩm của Côn bố tươi có tác dụng chống ho suyễn trên nhiều súc vật thí nghiệm.
• Thành phần laminine trong loại Côn bố Thallus Laminariae có tác dụng ức chế cơ trơn.

Ngày dùng 10 – 15g. Phơi khô sắc uống hoặc tán nhuyễn thành bột.

Bài thuốc chữa bướu giáp trạng và sưng tuyến lympho ở cổ

Côn bố 30g, sò 30g, sứa 30g, hạ khô thảo 15g, sắc uống hoặc dùng côn bố và tảo đuôi ngựa (sargassum) lượng bằng nhau, rang khô, nghiền bột, hoàn thành viên với nước cơm, mỗi ngày uống 2 lần, mỗi lần 3g, 30 ngày là một liệu trình để chữa bướu giáp trạng và sưng tuyến lympho ở cổ.

Bài thuốc chữa tuyến giáp trạng sưng to, lâu kết hạch, đờm tụ thành khối

Côn bố sấy khô, tán thành bột, mỗi lần dùng 4g, bọc vào trong bông, dùng giấm hay rượu tốt ngâm, ngậm và nuốt dần nước cốt, hễ hết hơi thuốc lại thay miếng khác để chữa tràng nhạc, lao hạch, đờm hạch và bướu cổ. Hoặc dùng côn bố, huyền sâm, cải rừng tía, bán biên liên, mỗi vị 12 – 20g sắc uống để chữa tuyến giáp trạng sưng to, lâu kết hạch, đờm tụ thành khối.

Bài thuốc chữa viêm phế quản mạn tính, thủy thũng, khí kết tụ ở bàng quang, bướu cổ

Côn bố 10g, sinh khương 3 lát, đường đỏ lượng vừa đủ, sắc uống hoặc dùng côn bố 100g, bách bộ 100g, tri mẫu 200g, tất cả đem sao với mật rồi ngâm với rượu trắng cao độ, sau 7 ngày thì dùng được, uống mỗi ngày 2 lần, mỗi lần 10ml để chữa viêm phế quản mạn tính.

Bài thuốc chữa trị đới hạ (khí hư) và tinh hoàn sưng đau

Côn bố 12g kết hợp với quất hạch 12g, mẫu lệ 12g và tiểu hồi 8g, sắc uống.

Bài thuốc chữa thủy thũng, khí kết tụ ở bàng quang, bướu cổ

Côn bố 60g, hành tươi 1 nắm thái nhỏ, hai thứ sắc kỹ cho nhừ rồi chế thêm gừng tươi, hạt tiêu và gia vị vừa đủ, dùng làm canh ăn để chữa thủy thũng, khí kết tụ ở bàng quang, bướu cổ.

Bài thuốc chữa chứng sưng đau hạch lympho

Côn bố, hải tảo và phục linh lượng bằng nhau 10g, xuyên sơn giáp 5g, toàn yết 3g, long đởm thảo 10g, đương quy 10g và đào nhân lượng bằng nhau 6g, tất cả sấy khô tán bột, làm hoàn, mỗi lần uống 6g, ngày 2 lần hoặc dùng côn bố, huyền sâm đều 10g, mẫu lệ, hạ khô thảo lượng bằng nhau 15g, cương tàm 5g, sấy khô tán bột, mỗi lần uống 10g, ngày 2 lần để chữa chứng sưng đau hạch lympho.

Bài thuốc trị cao huyết áp

Dùng bột Côn bố điều trị cao huyết áp 110 ca, tỷ lệ kết quả 76,4%.

Bài thuốc trị sưng hạch lâm ba

Hải long hoàn: Côn bố, Hải tảo, Phục linh đều 10g, Xuyên sơn giáp 5g, Toàn yết 3g, Long đởm thảo 10g, Đương quy 10g, Đào nhân 6g làm hoàn. Mỗi lần uống 6g, ngày 2 lần. Hoặc Côn bố, Huyền sâm đều 10g, Mẫu lệ, Hạ khô thảo đều 15g, Cương tàm 5g, làm thuốc tán. Mỗi lần uống 10g, ngày 2 lần.

Một số lưu ý bạn cần chú ý khi sử dụng:

• Côn bố là dược liệu hấp thụ chính khí của đất nước mà sinh sống, do đó có vị mặn, tính hàn. Vì vậy, người bệnh tỳ vị hư hàn tránh dùng.