Đăng tâm thảo: Vị thuốc cứu tinh cho giấc ngủ

Tên gọi, danh pháp

Tên Tiếng Việt: Đăng tâm thảo.

Tên khác:

Cây bấc đèn; Hổ tu thảo; Bích ngọc thảo; Đăng thảo; Tịch thảo; Xích tu; Cổ ất tâm; Đăng thị; Thần đăng nhị; Bấc; Cây Bấc; cỏ Bấc; cỏ Bấc đèn; Tâm Bấc; Tim bấc; Bấc đèn dầu lạc.

Tên khoa học:

Juncus effusus Linn. (Juncus fujusus Lin. var. Decipens Buch; Juncus prismatocarpus R. Br).

Đặc điểm tự nhiên

Đăng tâm thảo là phần ruột khô của thân cây Bấc đèn.

Cây Bấc là cây thảo sống lâu năm, thân tròn, cứng, dày và mọc thành chùm, cao khoảng 35 – 100cm, đường kính khoảng 1 – 2mm, mặt ngoài thân màu xanh lục nhạt có sọc dọc. Phần ruột (lõi) của cây bấc bao gồm các tế bào hình sao để lộ ra nhiều lỗ rỗng lớn. Lá bị tiêu giảm nhiều, chỉ còn lại bẹ ở gốc thân.

Hoa đều, lưỡng tính, hình khuyên. Hoa khô không bị phân hủy. Nhị 3, hiếm khi 4 hoặc 6. Chỉ bao phấn hình mác. Quả bầu có mỏ ngắn và một đầu nhụy lớn. Quả nang, hạt nhỏ. Ra hoa và đầu mùa hè.

Phân bố, thu hái, chế biến

Mọc hoang, mọc ở nhiều nơi ẩm ướt ở nước ta như: Nác, Hà nam,…

Vào mùa thu, toàn bộ cây bị chặt, cắt dọc, bỏ lõi và buộc thành từng bó.

Đăng tam thảo rất khó xay, nếu muốn xay thành bột, bạn có thể đun sôi bột gạo hoặc trộn với Đăng tam thảo, phơi khô rồi xay nhỏ rồi cho vào nồi nước, khuấy đều, tán nhuyễn, nổi trên mặt nước là Đăng tam thảo. Sau đó lau khô và bảo quản để sử dụng.

Nếu dùng làm thuốc thì lấy lõi ruột hay còn gọi là tủy, cắt ngắn, lấy lá sắc lấy nước uống.

Lấy một ống tre có hai mắt tre, đục một lỗ, cho vào giữa ống, đốt nóng cho khô ống tre.

Bộ phận sử dụng

Bộ phận dùng làm thuốc: Ruột lõi (Medulla Junci caulis).

Đăng tâm có dạng hình trụ thuôn dài, thường cắt thành 10-12 cm, dài khoảng 1,5 – 3,2mm, hơi dày màu trắng vàng, rất nhẹ và mềm, có thể nở ra trở lại sau khi đè xẹp, không vị.

Hoạt chất có trong Đăng tâm thảo: Effususol A 9,10-dihydrophenanthrene, dehydroeffusol, effusol, dehydrojuncusol, juncusol, juncuenin B, juncuenin D, dehydrojuncuenin B, luteolin 5-metyl ete, luteolin, và phenanthrenes, 4-hydroxy-2,3-dimetyl-2-nonen-4-olid.

Theo y học cổ truyền

Theo y học cổ truyền: Đăng tâm thảo có vị ngọt, tính hàn. Quy vào ba kinh phế, tâm và tiểu trường.

Đăng tâm thảo có tác dụng hạ hỏa, thanh nhiệt, lợi tiểu. Dùng để chữa tiểu tiện khó, khó ngủ, bôi ngoài da chữa mụn nhọt.

Gần đây được dân gian dùng làm thuốc lợi tiểu, thuốc hạ sốt, an thần, chữa mất ngủ, chữa ho, viêm họng.

Theo y học hiện đại

Tác dụng an thần

Các thụ thể gamma-aminobutyric acid (GABA) loại A-GABA (A) là mục tiêu quan trọng để điều trị lâm sàng chứng lo âu và mất ngủ. Bạch đậu khấu tăng cường hoạt động GABA độc lập với vị trí liên kết benzodiazepine. Hoạt động này tại các thụ thể GABA (A) có thể giải thích việc sử dụng theo kinh nghiệm của các loại thuốc thảo dược trong y học cổ truyền làm thuốc an thần và giải lo âu.

Tác dụng chống viêm, giảm phù nề

Đăng tâm thảo làm giảm giải phóng nitric oxide NO, prostaglandin E2, và các cytokine gây viêm IL-1β và IL-6. Đây là những chất trung gian gây viêm.

Những phát hiện này cho thấy Đăng tâm thảo quả có tác dụng chống viêm bằng cách ức chế sản xuất chất trung gian gây viêm trong tế bào, do đó làm giảm phù nề ở chuột.

Tác dụng kháng khuẩn

Thành phần hoạt tính sinh học chính của cây thuốc là phenanthrene, đã cho thấy hiệu quả tốt đối với vi khuẩn tụ cầu vàng kháng methicillin (MRSA).

Các tác dụng khác

Do lo ngại về tác động của thuốc trừ sâu hóa học đối với sức khỏe con người và môi trường, ngày càng có nhiều nhu cầu thay thế thuốc trừ sâu hóa học bằng các chất thay thế. Các sản phẩm bảo vệ thực vật có nguồn gốc từ thực vật là một giải pháp thay thế bền vững và thân thiện với môi trường. Loại thảo mộc này cho thấy hiệu quả cao (100%) đối với P. viticola và V. inaequalis ở nồng độ thấp trên cây táo và nho.

Ngày dùng 1 – 2g dưới dạng thuốc bột hoặc thuốc sắc.

Bài thuốc có Đăng tâm thảo: Đăng tâm thảo 02g, sắc với nước, dùng uống thay nước trà trong ngày làm thuốc chữa phù, lợi tiểu, và chữa mất ngủ.

Không nên dùng cho người thể trạng hàn, trúng hàn tiểu tiện nhiều, không cầm được.