Đậu cọc rào: Vị thuốc trị thấp khớp và độc tính cần lưu ý

Tên gọi, danh pháp

Tên tiếng Việt:

Đậu cọc rào.

Tên khác: Ba đậu mè; dầu lai; ba đậu nam; dầu mè; cốc dầu; vong đâu ngô; đồng thụ lohong; kuang; vao; nhao; grand pignon d’Inde; fève d’efer.

Tên khoa học: Jatropha curcas L.

Đặc điểm tự nhiên

Đậu cọc rào là một cây kích thước nhỏ có chiều cao 1 – 5m, cành to chắc, nhẵn, trên có những vầu nổi lên do sẹo của lá, khi bị thương sẽ chảy ra một thứ nhựa mủ trắng.

Lá đơn và xẻ chân vịt, chia làm 3 – 5 thuỳ nông, dài 10 – 13cm, rộng 8 – 11cm. Hoa màu vàng kích thước nhỏ, cùng gốc, mọc thành chuỳ ở tận cùng hay ở nách lá, hoa đực mọc ở đầu các nhánh với cuống ngắn có khuỷu, hoa cái mọc ở giữa những nhánh, với những cuống không có khuỷu.

Quả nang hình bầu dục, đỏ nhạt hay đen nhạt, lúc đầu chắc sau thành khô và dai nhẵn, mờ theo ba mép. Hạt 3, có áo hạt bên ngoài, hình bầu dục rộng 1cm, dài 2cm, nhẵn và có màu đen nhạt.

Phân bố, thu hái, chế biến

Cây có nguồn gốc từ châu Mỹ, sau được mang đi khắp các vùng nhiệt đới. Loài này rất phổ biến ở Lào, Việt Nam và Campuchia, do rất dễ trồng nên thường trồng làm hàng rào. Chỉ cần giâm cành hay bằng hạt thì cây mọc rất nhanh, nhưng vì năng suất hạt thấp cho nên muốn thu hoạch nhiều hạt phải trồng nhiều cây. Một số nước người dân dùng cây này để trồng trên đồi trọc, vừa nhanh có cây vừa thu hoạch được nhiều hạt để lấy dầu.

Bộ phận sử dụng

Bộ phận sử dụng được của đậu cọc rào là nhựa mủ, hạt, lá, cành và rễ làm thuốc. Hạt còn dùng ép dầu.

Trong hạt Đậu cọc rào có 20 – 25% dầu béo, chất nhựa và protein. Theo Falck thì trong hạt Đậu cọc rào còn chứa một phytotoxin gọi là curcin chất này không làm cho các tế bào hồng cầu bị vón cục, nhưng có thể làm hỏng các mạch máu và có khả năng nguy hiểm đến tính mạng.

Dầu Đậu cọc rào có màu hơi vàng hay không màu, không mùi, trong suốt ở nhiệt độ thường. Khi để lạnh ở nhiệt độ 9°C sẽ để lắng đông stearin và ở nhiệt độ O°C sẽ đông đặc hoàn toàn. Tỷ trọng dầu là 0,915 ở 15°C. Dầu được sử dụng thắp sáng rất tốt vì không có khói, rất thích hợp với việc điều chế xà phòng chống kích ứng da.

Liều thấp dầu Đậu cọc rào có tác dụng tẩy mạnh: Từ 6 – 7g có tác dụng tẩy mạnh bằng 45g dầu Thầu dầu.

Ngoài ra, nhân Đậu cọc rào cũng có tác dụng tẩy mạnh tương tự: Khi uống bằng cách trộn ba nhân với sữa cho gây tẩy rất mạnh. Người ta còn đem rang hạt, nghiền thành bột ngâm trong rượu cho uống để tẩy. Nhưng cần chú ý rằng liều cao có thể gây độc, liều độc thay đổi tùy theo từng người nhưng thường có thể làm chết người ở liều 25 – 30 hạt. Khi mới bị ngộ độc, thấy cổ họng rát bỏng, sau đó ở dạ dày, rồi chóng mặt, nôn mửa, tiêu chảy, hôn mê và chết.

Tại châu Mỹ và Malaysia người ta đã có những vụ án đầu độc bằng Đậu cọc rào bằng cách nghiền hạt thành bột rồi rắc lên thức ăn.

Người ta còn dùng dầu để làm ra thai hoặc xoa vào bụng hoặc uống.

Nhựa mủ: Được bôi lên vết loét hay vết thương, khi khô ở đó sẽ tạo thành một màng che như kiểu màng collodion. Có khi người ta dùng để đánh lưỡi những người ốm: Chấm nhựa mủ vào miếng gạc rồi dùng gạc này để đánh lưỡi.

Lá Đậu cọc rào: Giã nát đắp lên bụng để tẩy cho trẻ em, ngoài ra còn được dùng chữa thấp khớp, một số nơi thì dùng nấu nước tắm ghẻ. Từ cành và lá, người ta còn chiết được chất màu dùng nhuộm bóng thành màu nâu rất bền màu.

Rễ có tác dụng trị tê liệt và bại liệt.

Ở Việt Nam và nhiều quốc gia khác, Đậu cọc rào còn đang được trồng và phát triển với mục đích sản xuất nhiên liệu sinh học.

Ngày dùng 10 – 20g hạt hoặc rễ dưới dạng sắc uống.

Sử dụng ngoài da.

Không có thông tin.

Đậu cọc rào là loài cây phổ biến ở nhiều nơi. Tuy có nguồn gốc từ thiên nhiên nhưng Đậu cọc rào có chỉ định, chống chỉ định và tác dụng phụ. Quý bạn đọc và người thân không nên tự ý sử dụng hoặc nghe theo bài thuốc kinh nghiệm. Quý bạn đọc hãy đến bác sĩ để hiểu rõ tình trạng cơ thể và tham vấn ý kiến. Hãy chia sẻ bài viết nếu thấy hữu ích. Chúng tôi mong muốn nhận được phản hồi cũng như sự quan tâm của quý bạn đọc ở bài viết khác.