Đường phèn: Gia vị quen thuộc trong góc bếp

Tên gọi, danh pháp

Băng đường hay đường phèn, có tên khoa học Saccharose C12H22O11 ở dạng kết tinh từ đường mía hoặc một số nguyên liệu khác nhau như thốt nốt, củ cải đường…

Theo ghi nhận, nguyên liệu chính để làm đường phèn là đường trắng (đường RS). Càng ít tạp chất và đường trắng tinh thì chất lượng đường phèn càng tốt. Ngoài ra, trong quá trình làm đường còn có thêm các nguyên liệu như trứng và chanh. Hình dạng rắn chắc, không đều.

Đặc điểm tự nhiên

Có thể thấy từ sách cổ, đường phèn có nguồn gốc từ Trung Quốc, vào thời nhà Đường. Ngày nay, loại gia vị này xuất hiện khắp nơi trên thế giới, như Trung Đông, Châu Á… Ở Việt Nam, công nghệ sản xuất loại gia vị này đã đạt đến trình độ thuần thục, đặc biệt là ở Quảng Nam, Quảng Ngãi…. có hương vị đặc trưng.

Phân bố, thu hái, chế biến

Phân loại theo phương thức sản xuất:

• Phương pháp thủ công truyền thống: Dùng sợi chỉ để đường kết dính và kết tinh. Thành phẩm có kích thước không đồng đều và có đường chỉ bên trong.

• Phương pháp hiện đại: Máy móc được áp dụng quy trình sản xuất khép kín. Kích thước thành phẩm tương đối đồng đều.

Phân loại theo màu sắc:

• Đường phèn vàng: Có độ tinh khiết cao, xuất hiện lần đầu trong quá trình chế biến, kết tinh thành cục, tan nhanh, vị ngọt hơn, giá trị dinh dưỡng cao. Trong nấu ăn, màu vàng thường được dùng để làm nước màu, rất ngon.

• Đường phèn trắng: Có màu đẹp, trong suốt, sau quá trình tinh luyện (sử dụng chất tẩy trắng) nên có hàm lượng dinh dưỡng thấp.

Theo dân gian, đường phèn được làm bằng cách pha loãng đường trắng với một lượng nước nhất định (tỷ lệ 3: 2). Sau đó cho trứng và vôi vào rây 2 lần để làm mềm bớt vị ngọt và loại bỏ tạp chất. Đun hỗn hợp này trên lửa nhỏ cho đến khi đường chín rồi đổ vào xô có lót bong bóng tre hoặc sợi chỉ. Chờ khoảng 10 ngày là có thành phẩm.

Thành phẩm cần được bảo quản trong chai thủy tinh hoặc túi kín khí. Tốt nhất nên để ở nơi khô ráo, thoáng mát, tránh ánh nắng trực tiếp hoặc trong tủ lạnh để được lâu hơn. Cần lưu ý không nên để loại gia vị này quá lâu, chỉ nên dùng trong khoảng 3 tháng.

Bộ phận sử dụng

Thành phần sử dụng của đường phèn là cả viên.

Theo một số tài liệu, trong 100gr đường phèn sẽ chứa khoảng 400 kcal cũng như nhiều loại vitamin và nguyên tố vi lượng giúp phân giải đường sucrose thành glucose và fructose.

Theo y học cổ truyền

Tính vị: Tính bình và vị ngọt.

Quy kinh: Kinh Phế và Tỳ.

Tác dụng: Bổ trung ích khí, điều hòa tỳ vị, giảm ho, trừ đờm, bổ thận, bồi bổ cơ thể, dịu đau họng, trợ tiêu hóa, giải nhiệt…

Theo y học hiện đại

Trị ho và làm giảm đau họng

Trong các loại trái cây như tắc, chanh… chứa nhiều vitamin C, A, sắt, calci, chất chống oxy hóa… có khả năng kháng viêm, kháng khuẩn. Khi chúng kết hợp với đường phèn sẽ làm tăng tác dụng sát khuẩn, dịu những cơn ho, đau họng, tiêu đờm… hiệu quả.

Giải tỏa căng thẳng và tạo năng lượng

Hàm lượng glucose trong thực phẩm giúp tăng năng lượng, tinh thần được nâng cao hơn, giảm sự mệt mỏi.

Phụ nữ có thai

Đối với phụ nữ có thai, nên hạn chế ăn quá nhiều hoặc trong thời gian dài. Vì nó làm tăng nguy cơ mắc bệnh tiểu đường thai kỳ và ảnh hưởng đến sức khỏe của mẹ và bé. Tuy nhiên, một số món ăn giàu chất dinh dưỡng như yến chưng đường phèn vẫn có thể dùng để bồi bổ sức khỏe và nên ăn điều độ. Món ăn này không chỉ ngon mà còn dễ làm và không tốn nhiều thời gian.

Không chỉ là một loại gia vị trong các món ăn hàng ngày, để làm ngọt, làm mềm mặn hay thêm màu … mà nó còn là một món chủ lực trong các món giải khát, giải khát trong những ngày hè nóng nực. Có thể kể đến việc pha trà, nấu cháo yến mạch, nước uống, làm bánh ngọt… đều rất được ưa chuộng.

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), mọi người nên bổ sung ít hơn 10% tổng năng lượng mỗi ngày. Vì vậy, để tốt cho sức khỏe, chúng ta chỉ nên sử dụng dưới 50 gam đường phèn. Cụ thể, có thể ước tính nữ khoảng 25g, nam khoảng 38g.

Trong dân gian, đường phèn thường sử dụng kèm với vài nguyên liệu khác có tác dụng chữa bệnh như:

• Đường phèn chưng với rễ cây đậu bắp giúp tăng sức khoẻ sinh lý, đặc biệt là nam giới.

• Hoa cúc chưng với đường phèn giúp hỗ trợ huyết áp.

• Nấu với vỏ quýt sẽ giúp làm giảm triệu chứng ho khan.

• Đường phèn chưng với tắc hoặc với táo tàu, gừng tươi hoặc pha gừng tươi với nước ấm giúp trị cảm, giảm ho.

• Cháo nấu với gạo nếp, hạt sen và đường phèn giúp bồi bổ khí huyết.

Một số lưu ý khi sử dụng đường phèn:

• Không nên sử dụng cho những người có hệ tiêu hóa yếu, đang bị tiêu chảy, lạnh bụng…

• Người mẫn cảm hay dị ứng với bất kỳ thành phần có trong đường phèn.

Được biết, khi dung nạp vào cơ thể đường sucrose sẽ được chuyển hóa thành hai loại monosaccharide chính là glucose và fructose. Với chỉ số đường huyết cao như vậy, thực phẩm này không phải là lựa chọn tốt nhất cho những người mắc bệnh béo phì, tiểu đường, gan nhiễm mỡ… Vì vậy, các thành phần cần được sử dụng vừa phải để tránh tác dụng không mong muốn.

Đường phèn là một loại gia vị phổ biến hiện nay. Tuy có nguồn gốc từ thiên nhiên nhưng đường phèn có chỉ định, chống chỉ định và tác dụng phụ. Quý bạn đọc và người thân không nên tự ý sử dụng hoặc nghe theo bài thuốc kinh nghiệm. Quý bạn đọc hãy đến bác sĩ để hiểu rõ tình trạng cơ thể và tham vấn ý kiến. Hãy chia sẻ bài viết nếu thấy hữu ích. Chúng tôi mong muốn nhận được phản hồi cũng như sự quan tâm của quý bạn đọc ở bài viết khác.