Lời kinh: 師貞, 丈人吉无咎.
Dịch âm: Sư trinh, trượng nhân cát, vô cữu.
Dịch nghĩa:Quân đội mà chính đáng (có thể hiểu là bên chí), có người chỉ huy lão thành thì tốt, không lỗi.
(Có sách hảo hai chữ “trượng [ 丈] nhân” chính là “đại [大] nhân) người tài đức)
Sư:Chúng dã. Chúng trợ. Đông chúng, vừa làm thầy, vừa làm bạn, học hỏi lẫn nhau, nắm tay nhau qua truông, nâng đỡ. Sĩ chúng ủng tòng chi tượng: tượng quần chúng ủng hộ nhau.
Kiện tụng là tranh nhau, tranh nhau thì lập phe, có đám đông nổi lên; cho nên sau quẻ Tụng tới quẻ Sư – Sư là đám đông, cũng có nghĩa là quân đội.
Địa trung hữu thuỷ (Trong đất có nước)
Quẻ Sư dưới Khảm trên Khôn. Khảm là nước. Khôn là đất. Đời xưa ngụ hình ở nông, thường núp cái rất hiểm chỗ cả thuận, giấu cái không thể lường trong chỗ rất tĩnh.
Trên là Khôn, dưới là Khảm mà sao lại có nghĩa là đám đông, là quân đội ? có 4 cách giảng:
– Đại tượng truyện bảo Khôn là đất, Khảm là nước, ở giữa đất có nước tụ lại, tượng là quần chúng nhóm họp thành đám đông.
– Chu Hi bảo ở dưới, Khảm là hiểm; ở trên, Khôn là thuận; người xưa gởi binh ở trong việc nông (thời bình là nông dân, nhưng vẫn tập tành võ bị, thời loạn thì thành lính), như vậy là giấu cái hiểm (võ bị) trong cái thuận (việc nông).
– Chu Hi còn giảng cách nữa: hào 2 là dương, nằm ở giữa nội quái là tượng ông tướng, 5 hào kia là âm nhu, mềm mại, giao quyền cho 2 điều khiển quân lính (4 hào kia).
Thoán truyện giảng: xuất quân là việc nguy hiểm (quẻ Khảm), độc hại, nhưng nếu xuất quân vì chính nghĩa (trinh chính), để trừ bạo an dân thì dân sẽ theo (Khôn: thuận), sẽ giúp đỡ mình, mình sai khiến được, thì sẽ tốt, lập được nghiệp vương thống trị thiên hạ, không có tội lỗi.
1. Sơ Lục (Hào 1 âm):
Lời kinh: 初 六: 師, 出 以 律 , 否 臧, 凶.
Dịch âm: Sư, xuất dĩ luật, phủ tàng, hung
Dịch nghĩa:Ra quân thì phải có kỷ luật, không khéo (chữ phủ tàng nghĩa là bất thiện ) thi xấu.
Giảng nghĩa:Đây là bước đầu ra quân, phải cẩn thận, có kỷ luật nghiêm nhưng khéo để khỏi mất lòng dân, quân.
2. Cửu Nhị (Hào 2 dương):
Lời kinh: 九 二: 在 師, 中, 吉, 无 咎 , 王 三 錫 命.
Dịch âm: Tại sư, trung, cát, vô Cửu, vương tam tích mệnh.
Dịch nghĩa:Trong quân, có đức trung thì tốt, không tội lỗi, được vua ba lần ban thưởng.
Giảng nghĩa:Hào này là hào dương độc nhất trong quẻ, thống lĩnh quần âm. Nó đắc cương , đắc trung, lại được hào 5, âm ở trên ứng thuận với nó, như một vị nguyên thủ giao toàn quyền cho một vị tướng. Nhờ nó đắc trung; nên tốt, không bị tội lỗi, mà được nhiều lần ban thưởng (có người giảng là được nhiều lần vua trao lệnh cho).
3. Lục Tam (Hào 3 âm):
Lời kinh: 六 三: 師, 或 輿 尸 , 凶.
Dịch âm: Sư, hoặc dư thi, hung.
Dịch nghĩa:Ra quân do dự thì chỉ mang xác chết mà về
Giảng nghĩa:Bất chính (vì hào âm ở ngôi dương) lại bất trung ,xấu, thất trận, có thể phải chở xác chết về.
4. Lục Tứ (Hào 4 âm):
Lời kinh: 六 四: 師, 左 次 , 无 咎.
Dịch âm: Sư, tả thứ, vô Cửu.
Dịch nghĩa:Ra quân rồi mà lui về đóng (thứ) ở phía sau (tả) không có lỗi.
Giảng nghĩa:Hào này tuy bất trung nhưng đắc chính, không có tài (hào âm) nhưng biết liệu sức mình, hãy tạm lui, không tiến để khỏi hao quân, đó là phép thường hễ gặp địch mạnh thì tránh đi, cho nên không bị lỗi.
5. Lục Ngũ (Hào 5 âm):
Lời kinh: 六 五: 田 有 禽 . 利 執 言 . 无 咎 . 長 子 帥 師 . 弟 子 輿 尸 . 貞 凶.
Dịch âm: Điền hữu cầm, lợi chấp ngôn, vô Cửu. Trưởng tử xuất sư, đệ tử dư thi, trinh hung.
Dịch nghĩa:Như đồng cỏ muông thú (về phá), bắt chúng (chữ ngôn [言] ở đây,dùng như chữ chi [之], thay chữ cầm [禽]) thì lợi.
Giảng nghĩa:Hào 5 này, âm, ở vị chí tôn, tượng ông vua ôn nhu và thuận đạo trung, không gây chiến, vì quân địch lấn cõi (như muông thú ở rừng về phá đồng) nên phải đánh đuổi đi, bắt chúng mà không có lỗi.
Ông vua ấy giao quyền cầm quân cho vị lão thành (hào 2 ởdưới) là người xứng đáng , nếu giao cho bạn trẻ bất tài (như hào 3) hoặc để chúng tham gia vào thì sẽ thất bại, dù chiến tranh có chính nghĩa, cũng phải chở xác về , mang nhục.
6. Thượng Lục (Hào 6 âm):
Lời kinh: 上 六: 大 君 有 命 . 開 國 承 家 , 小 人 勿 用.
Dịch âm: Đại quân hữu mệnh. Khai quốc thừa gia, tiểu nhân vật dụng.
Dịch nghĩa:(Sau khi khải hòan) vua ra lệnh gì quan hệ đến việc mở nước trị nhà thì đừng dùng kẻ tiểu nhân (dù họ có công chiến đấu).
Giảng nghĩa:Hào này ở trên cùng, trỏ lúc thành công, vua luận công mà khen thưởng. Kẻ tiểu nhân tuy có tài chiến đấu, lập được công thì cũng chỉ thưởng tiền bạc thôi, không nên phong đất cho để cai trị, giao cho địa vị trọng yếu trong nước, vì công việc kiến thiết quốc gia phải người có tài, đức mới gánh nổi.
