Phương Hòa Khiêm (1923–2009) là một trong những đại sư y học cổ truyền nổi bật và có ảnh hưởng lớn nhất trong thế kỷ 20. Với hơn 60 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực y học, ông đặc biệt xuất sắc trong việc điều trị các bệnh lý hô hấp và các chứng bệnh khó chữa. Đóng góp của ông đối với việc phát triển và truyền thừa nền y học cổ truyền là vô cùng to lớn, và ông được xem là một trong những tấm gương sáng của nền y học này. Phương Hòa Khiêm, sinh năm 1923, dân tộc Hán, là một người thầy y học cổ truyền vĩ đại. Ông là Trưởng khoa Y học cổ truyền tại Bệnh viện Triều Dương thuộc Đại học Y dược Bắc Kinh, giáo sư, và từ tháng 8 năm 1948 bắt đầu công tác trong lĩnh vực lâm sàng y học cổ truyền. Ông cũng là người đầu tiên được phong tặng danh hiệu “Quốc y đại sư” trong cuộc bầu chọn lần đầu tiên vào tháng 7 năm 2009. Ngoài ra, ông còn là hướng dẫn viên cho công tác kế thừa kinh nghiệm của các chuyên gia y học cổ truyền lão niên quốc gia, là “Danh sư y học cổ truyền thủ đô”. Phương Hòa Khiêm qua đời vào ngày 23 tháng 12 năm 2009 tại Bắc Kinh, thọ 87 tuổi. Sự ra đi của ông là một mất mát lớn đối với ngành y học cổ truyền.
◆ Cuộc đời
Sinh ra trong một gia đình có truyền thống y học cổ truyền, Phương Hòa Khiêm từ nhỏ đã được gia đình dạy dỗ và rèn luyện theo những giá trị và nguyên lý của y học cổ truyền. Ông chăm chỉ học hỏi và tiếp thu tinh hoa từ nhiều trường phái, đặc biệt là học thuyết của Trương Trọng Cảnh. Ông đã có rất nhiều nghiên cứu sâu sắc về tinh hoa của Thương Hàn Luận, một trong những tác phẩm quan trọng trong y học cổ truyền. Với hơn 50 năm kinh nghiệm trong ngành, ông đã tích lũy được nhiều thành tựu xuất sắc trong việc điều trị các chứng bệnh phức tạp trong nội khoa và trở thành một trong những chuyên gia y học cổ truyền nổi bật tại Bắc Kinh. Phương Hòa Khiêm bắt đầu học y từ năm 13 tuổi và đến năm 19 tuổi đã thi đỗ chứng chỉ y sĩ, chính thức hành nghề y tại Bắc Kinh. Vào đầu những năm 1950, ông bắt đầu đảm nhận các vị trí quan trọng tại Bộ Y tế Bắc Kinh và Trường Y Dược Bắc Kinh, trong đó có vai trò Trưởng nhóm nghiên cứu giảng dạy Thương Hàn Luận. Vào những năm 1960, ông trở thành Trưởng khoa Y học cổ truyền tại Bệnh viện Triều Dương, nơi ông đã đóng góp rất nhiều cho công tác kết hợp y học cổ truyền và y học Tây y. Phương Hòa Khiêm đã cống hiến trọn đời mình cho sự nghiệp phát triển y học cổ truyền, luôn nỗ lực nghiên cứu và truyền đạt kiến thức cho thế hệ sau. Ông nổi tiếng với y thuật xuất sắc, phương pháp giảng dạy nghiêm khắc nhưng đầy nhiệt huyết, luôn khiêm tốn và tôn trọng đồng nghiệp. Ông không phân biệt đối xử với bệnh nhân, luôn đối xử công bằng với tất cả, dù là người giàu có hay nghèo khó. Trong việc kê đơn, ông chú trọng vào việc chọn lựa phương pháp điều trị phù hợp với từng bệnh nhân, ưu tiên sự đơn giản và hiệu quả, ít sử dụng các dược liệu quý hiếm như sừng tê giác, nhung hươu, xạ hương, mà thay vào đó là tìm cách sử dụng các bài thuốc đơn giản nhưng mang lại hiệu quả cao. Ông đặc biệt chú trọng đến công tác đào tạo nhân tài trong ngành y học cổ truyền. Vào năm 1990, Phương Hòa Khiêm được Cục Quản lý Y Dược Trung Quốc chỉ định làm giảng viên trong chương trình kế thừa kinh nghiệm của các chuyên gia y học cổ truyền. Ông luôn chia sẻ kinh nghiệm của mình mà không giữ lại gì, đào tạo ra một đội ngũ bác sĩ và giáo viên có trình độ cao cho ngành y học cổ truyền. Ông cũng là một nhân vật rất được kính trọng, từng giữ nhiều chức vụ quan trọng trong các tổ chức y học, như Ủy viên của Hội Y Dược Trung Quốc, Ủy viên của Ủy ban Nội khoa Hội Y Dược Trung Quốc, Phó chủ tịch Hội Nghiên cứu Học thuyết Trương Trung Kinh, Chủ tịch Hội Y Dược Bắc Kinh, Ủy viên Ủy ban Khoa học kỹ thuật Bắc Kinh và Ủy viên Hội Chữ thập đỏ Bắc Kinh.
◆ Chuyên môn
Phương Hòa Khiêm được biết đến như một chuyên gia lâm sàng xuất sắc, đặc biệt trong việc điều trị các bệnh lý phức tạp. Ông có những phương pháp điều trị rất đặc biệt đối với các chứng bệnh liên quan đến hệ hô hấp, tim mạch, não và gan mật. Nhờ vào phương pháp “biện chứng luận trị”, ông đã điều trị thành công nhiều bệnh nhân mắc các bệnh viêm phế quản mãn tính, hen suyễn, bệnh phổi tim và bệnh gan mãn tính như xơ gan, sỏi mật. Ông cũng kết hợp y học cổ truyền với y học Tây y để điều trị các bệnh lý phức tạp, giúp nhiều bệnh nhân khỏi bệnh. Bên cạnh đó, Ông cũng đạt được những thành tựu đáng kể trong việc điều trị các bệnh lý của người cao tuổi, như các bệnh tim mạch, đột quỵ, và liệt nửa người nhờ phương pháp y học cổ truyền. Ngoài các lĩnh vực nội khoa, ông cũng có những đóng góp đáng kể trong các chuyên ngành khác như ngoại khoa, phụ khoa, nhi khoa và các bệnh lý tai mũi họng.
◆ Pháp Tông Trọng Cảnh, Kinh Phương Tân Dụng
Phương Hòa Khiêm, một danh y nổi tiếng trong giới y học cổ truyền, xuất thân trong một gia đình y học lâu đời tại Bắc Kinh. Cha của ông, Phương Bá Bình, và anh trai Phương Minh Khiêm đều là những danh y có tiếng. Thừa hưởng truyền thống y học của gia đình, Phương Hòa Khiêm đã được đào tạo bài bản và trưởng thành trong một môi trường y học uyên bác. Mặc dù là chuyên gia về “Thương Hàn Luận”, ông không tự xưng là người theo trường phái “Kinh phương,” mà chủ trương kết hợp giữa phương pháp cổ truyền và phương pháp hiện đại. Ông sáng tạo ra nhiều bài thuốc dựa trên kinh nghiệm lâm sàng và thực tế chữa trị, đồng thời luôn nhấn mạnh việc kết hợp giữa “Kinh phương” và “Thời phương” . Bên cạnh y học, Phương Hòa Khiêm còn yêu thích nhiều lĩnh vực khác như kịch Bắc Kinh, cờ tướng và ẩm thực, và ông cũng rất giỏi viết chữ đẹp bằng bút lông. Khi giảng giải về ứng dụng lâm sàng của bài thuốc, ví dụ “Quế Chi Thang,” ông thường xuyên trích dẫn các câu trong “Thương Hàn Luận” một cách thuần thục, như thể đang nói về một câu chuyện thân thuộc. Nhìn vào ông, thật khó có thể tin rằng ông đã 86 tuổi, bởi vì ông vẫn rất minh mẫn, tinh thần sáng suốt và luôn nắm vững các kiến thức chuyên môn. Tại Bắc Kinh, khi nhắc đến Bệnh viện Triều Dương, người ta không thể không nhớ đến cái tên Phương Hòa Khiêm. Với bệnh nhân, ông là một chuyên gia lão luyện, là người thầy thuốc giỏi; với đồng nghiệp, ông là một lãnh đạo, người tiền bối, và một thầy giáo tận tâm. Tên tuổi của ông trong giới y học Bắc Kinh cũng như toàn quốc được xây dựng từ sự uyên bác trong tri thức, tài năng y học xuất sắc và phẩm cách khiêm tốn. Ông luôn khiêm nhường tự nhận mình chỉ là “một người lính nhỏ trong tuyến đầu y tế,” và câu nói “Con trâu già đã biết chiều tà, không đợi roi thúc vẫn tự đi nhanh” thể hiện tinh thần cống hiến không mệt mỏi và ham học hỏi của ông, khiến ai cũng phải kính trọng.
◆ Y thuật xuất sắc xứng danh đại y
Phương Hòa Khiêm là một danh y nổi tiếng với y thuật tinh thông, được coi là một đại y của giới y học cổ truyền. Ông nổi bật trong việc kê đơn thuốc ít mà hiệu quả cao, một đơn thuốc chỉ có giá vài đồng, vô cùng tiết kiệm. Ông đặc biệt chú trọng đến khẩu vị của thuốc, luôn tránh những vị thuốc quá đắng hoặc có mùi khó chịu. Bệnh nhân thường khen ngợi rằng: “Thuốc của Phương lão ít vị, không khó uống mà lại hiệu quả.” Y thuật của Phương Hòa Khiêm được giới y học đánh giá rất cao. Tại Bắc Kinh, nhiều bệnh viện đa khoa khi gặp phải các bệnh nhân nguy kịch mà điều trị không có hiệu quả thường mời ông đến hội chẩn. Với y thuật độc đáo và phương pháp chữa trị linh hoạt, ông đã giúp nhiều bệnh nhân mắc các bệnh khó chữa hồi sinh, cứu sống trong gang tấc. Ông giỏi trong việc điều trị các bệnh lý phức tạp, và trong hơn 60 năm hành nghề, ông đã cứu chữa cho hàng nghìn bệnh nhân. Năm 1958, ông bắt đầu hành nghề tại Bệnh viện Y học Cổ truyền Bắc Kinh và đến năm 1968 chuyển sang Bệnh viện Chaoyang Bắc Kinh, nơi ông đã cống hiến hết mình. Một trường hợp đáng chú ý là vào vài năm trước, một bệnh nhân nam 81 tuổi, bị tiểu đường lâu năm và mắc biến chứng nặng của bệnh là hoại tử chân do tiểu đường, đã đến gặp Phương Hòa Khiêm. Ngón chân trái của ông bị hoại tử bán cấp, có màu đen tím đã hơn một tháng và việc đi lại trở nên rất khó khăn. Các bác sĩ Tây y cho rằng chỉ còn cách cắt cụt chi. Bệnh nhân và gia đình ở trong tình cảnh tiến thoái lưỡng nan. Sau khi được người quen giới thiệu, bệnh nhân đã tìm đến Phương Hòa Khiêm. Sau khi thăm khám kỹ lưỡng, ông xác định nguyên nhân là do nguyên khí suy yếu, âm khí và dương khí đều thiếu. Ông đã kê đơn thuốc “Tứ Bổ Thang” tự sáng chế để bổ sung nguyên khí, củng cố chính khí và tiêu diệt tà khí. Hai tuần sau, bệnh nhân uống xong 12 thang thuốc, các triệu chứng phù nề ở tứ chi đã giảm bớt. Sau sáu tuần, tình trạng hoại tử đã được chữa lành. Khi bệnh nhân tái khám, ông đã có thể đi lại nhẹ nhàng và sắc mặt hồng hào.
Y thuật của Phương Hòa Khiêm không chỉ nổi tiếng trong nước mà còn được nhiều người dân Hoa kiều từ nước ngoài tìm đến. Vào năm 2004, ông tiếp nhận một bệnh nhân người Mỹ gốc Hoa tên là ông Giang, người đã bị tiêu chảy và đau bụng kéo dài suốt 9 năm và được chẩn đoán mắc bệnh Crohn tại Mỹ. Dù ông Giang đã điều trị Tây y trong suốt hai năm mà bệnh tình không thuyên giảm, các bác sĩ Mỹ đã tuyên bố không thể chữa khỏi và khuyên ông phải phẫu thuật. Sau khi trở về Trung Quốc, ông Giang đã tìm đến nhiều bệnh viện y học cổ truyền và sử dụng nhiều phương thuốc khác nhau trong suốt một năm, nhưng vẫn không khỏi bệnh. Phương Hòa Khiêm sau khi khám, nhận thấy bệnh nhân gầy yếu, bụng đau, đầy hơi và tiêu chảy. Kết quả chụp X-quang cho thấy có hẹp đoạn hồi tràng và hình thành các túi thừa giả. Ông xác định bệnh lý của bệnh nhân là do tỳ khí suy yếu, thấp thịnh khí trở. Sau khi kê đơn thuốc, ông đã sử dụng phương thuốc “Sâm Linh Bạch Truật Tán” kết hợp với “Hương Liên Hoàn” để lý khí chỉ thống. Một tuần sau, bệnh nhân đã có sự cải thiện rõ rệt. Hai năm sau, ông Giang vẫn kiên trì đi lại giữa hai quốc gia, mỗi lần về Trung Quốc đều mang theo thuốc của Phương Hòa Khiêm. Cuối cùng, bệnh của ông đã được chữa khỏi, khiến các bác sĩ Mỹ vô cùng ngạc nhiên.
Phương Hòa Khiêm luôn dạy học trò của mình rằng “Bệnh nhân là cha mẹ của chúng ta,” và “Y học là y thuật của lòng nhân.” Ông nhấn mạnh rằng bệnh nhân, dù ở vị trí nào, giàu nghèo, đều phải được đối xử công bằng và phải có trách nhiệm cao trong việc chữa trị. Khi 84 tuổi, ông vẫn duy trì việc khám chữa bệnh 5-6 ngày mỗi tuần, mỗi lần tiếp đón khoảng 30 bệnh nhân, và sức khỏe của ông khiến các bác sĩ trẻ rất ngưỡng mộ. Ông luôn kê đơn các vị thuốc ít mà hiệu quả, tuyệt đối không kê đại thang, rất hiếm khi dùng các loại thuốc quý như sừng tê, sừng linh dương, nhung hươu, mà luôn cố gắng sử dụng những phương thuốc đơn giản, hiệu quả và tiết kiệm. Một đơn thuốc của ông thường chỉ tốn vài đồng, tối đa là mười mấy đồng. Phương Hòa Khiêm luôn chú trọng bảo vệ Tỳ Vị, thường cho thêm các vị thuốc như sinh mạch nha, tiêu thần khúc, để “bảo vệ khí vị và duy trì dịch thể”. Khi kê thuốc sắc, ông cũng đặc biệt chú trọng đến khẩu vị, tránh dùng thuốc quá đắng hoặc có mùi khó chịu. Bệnh nhân thường khen ngợi rằng “Thuốc của Phương lão ít vị, dễ uống mà lại hiệu quả” và “Ngồi ở đây, bệnh đã cải thiện được một nửa.”
◆ Lý thuyết của Phương Hòa Khiêm về “Thương Hàn Luận” không cố chấp vào cổ phương
Phương Hòa Khiêm rất thông thạo “Thương Hàn Luận” nhưng không tự xưng là người theo trường phái “Kinh phương.” Ông chủ trương kết hợp giữa “Kinh phương” và “Thời phương” trong điều trị. Vào những năm 1960, ông đã biên soạn cuốn sách “Trị Liệu Bệnh Viêm Não Nhật Bản tại Bắc Kinh,” cuốn sách này đã được các bác sĩ y học cổ truyền ở Bắc Kinh phổ biến rộng rãi. Ông kiên trì phát huy học thuyết của Trung y, chú trọng đến việc phân biệt chứng bệnh và điều trị toàn diện. Ông cho rằng y học cổ truyền Trung Quốc trong thế kỷ 21 không thể cứ bảo thủ, mà cần phải hiểu sâu về học thuyết cổ điển để có thể linh hoạt ứng dụng và phát triển. Ông không chỉ tuân theo các phương thuốc cổ, mà còn có những cải tiến sáng tạo, như trong việc điều trị chứng mất ngủ do âm hư, ông đã kết hợp các vị thuốc từ các phương thuốc khác như “Trúc Phi Đại Hoàn” để điều trị hiệu quả chứng này. Ông rất giỏi trong việc áp dụng “hoà pháp” nhấn mạnh rằng “Chính khí là căn bản, bổ chính để tẩy tà.” Phương Hòa Khiêm cũng phát minh ra các bài thuốc như “Tứ Bổ Thang” và “Hòa Gan Thang” giúp nhiều bệnh nhân thoát khỏi tình trạng nguy kịch. Ông còn chủ trương kết hợp y học cổ truyền và y học hiện đại, cho rằng hai phương pháp này có thể bổ sung cho nhau, nhưng không thể thay thế lẫn nhau. Ông khuyến khích sử dụng các phương tiện chẩn đoán hiện đại trong y học để hỗ trợ cho việc chẩn đoán trong y học cổ truyền, nhưng đồng thời cũng khẳng định rằng không thể bỏ qua phương pháp phân biệt chứng bệnh, điều trị dựa trên dấu hiệu lâm sàng. Trong đợt dịch viêm não Nhật Bản vào năm 1956, Phương Hòa Khiêm đã tích cực tham gia cứu chữa bệnh nhân và sau đó biên soạn cuốn sách “Trị Liệu Bệnh Viêm Não Nhật Bản tại Bắc Kinh.” Cuốn sách đã được phát hành rộng rãi và có ảnh hưởng lớn trong cộng đồng y học. Sau này, khi đại dịch SARS bùng phát vào năm 2003, ông cũng đã tham gia đề xuất phương pháp điều trị cho bệnh nhân SARS, góp phần quan trọng vào công cuộc chiến đấu với dịch bệnh này.
◆ Chí không đổi dù trải qua bao thăng trầm
Phương Hòa Khiêm, một danh y nổi tiếng, đã trải qua rất nhiều khó khăn trước khi có thể thành công trong sự nghiệp y học. Từng có một thời gian ông không thể hành nghề y, và phải làm công nhân tại một nhà máy gạch. Giám đốc nhà máy nói với ông: “Anh không giỏi làm gạch, nhưng anh yêu thích nghề y, vậy anh hãy trở thành bác sĩ đi”. Phương Hòa Khiêm sinh năm 1923 tại Yên Đài, tỉnh Sơn Đông, trong một gia đình có truyền thống y học lâu đời. Cha ông, Phương Bá Bình, là một trong mười danh y nổi tiếng của Bắc Kinh. Từ nhỏ, Phương Hòa Khiêm đã được tiếp xúc với rất nhiều sách vở y học. Sau khi học hai năm ở trường tư, từ khi học cấp hai, ông đã tham gia các lớp học y học do cha mình tổ chức tại nhà, nơi ông học các tác phẩm y học cổ điển như “Y học tam tự kinh”, “Nội kinh”, “Thương hàn luận” và các sách y học khác. Qua nhiều lần đọc và học thuộc lòng, Phương Hòa Khiêm đã xây dựng nền tảng vững chắc về y học cổ truyền ngay từ khi còn trẻ. Đồng thời, ông cũng làm việc tại phòng khám của cha, giúp cha chuẩn bị đơn thuốc, thay thuốc cho bệnh nhân và học hỏi từ công việc thực tế.
Khi 16 tuổi, một bệnh nhân lớn tuổi hơn 60 mắc phải vết loét ở cổ lâu ngày không khỏi, sau khi hỏi kỹ và bắt mạch, Phương Bá Bình (Cha của Phương Hoà Khiêm) đã sử dụng phương pháp “Kỵ trúc mã hỏa” trong “Bị cấp phương”, tức là bệnh nhân ngồi trên một cây tre được bọc vải bông, hai người giữ chặt bệnh nhân và dùng mồi lá ngải cứu đốt để xông vào vết thương. Phương Hòa Khiêm khi đó còn là một cậu bé, chứng kiến phương pháp điều trị lạ lùng này đã cảm thấy rất bất ngờ, nhưng điều kỳ diệu là sau 10 lần xông, vết thương của bệnh nhân đã khô lại và lành lặn. Chính cảnh tượng này đã khiến ông càng thêm tin tưởng vào sức mạnh kỳ diệu của y học cổ truyền và càng quyết tâm theo đuổi nghề y do gia đình truyền lại.
Ngoài việc học thuộc lòng các sách y học cổ điển, những tài liệu quý báu mà cha ông viết như “Y gia bí ảo” và ba cuốn sổ tay y học cũng là nguồn học tập rất giá trị đối với ông. Mỗi ngày, sau khi tham gia khám chữa bệnh cùng cha trong 6 giờ, ông vẫn kiên trì dành 3 giờ để đọc sách. Cho đến nay, Phương Hòa Khiêm vẫn có thể thuộc lòng tất cả 397 điều văn và 113 phương trong “Thương hàn luận.” Năm 1942, khi 19 tuổi, Phương Hòa Khiêm tham gia kỳ thi y học cổ truyền của Cục Y tế Bắc Kinh. Trong kỳ thi, khi được hỏi: “Tại sao thuốc y học cổ truyền lại có thể chữa bệnh?”, đây là một câu hỏi khó, và các câu trả lời của các thí sinh khác rất đa dạng và khó làm hài lòng giám khảo. Tuy nhiên, Phương Hòa Khiêm chỉ suy nghĩ một chút rồi trả lời một cách tự tin: “Trời cho người ăn ngũ vị, đất cho người ăn ngũ khí; ngũ vị này vào Vị, mỗi vị đều có sự thích ứng riêng, vì vậy vị chua vào Can, vị đắng vào Tâm, vị ngọt vào Tỳ, vị cay vào Phế, vị mặn vào Thận, lâu dần sẽ tăng cường khí lực và hóa sinh ra năng lượng”. Câu trả lời vừa ngắn gọn vừa sâu sắc này đã khiến giám khảo vô cùng ấn tượng và chấm điểm tuyệt đối. Sau kỳ thi, ông nhận được chứng chỉ hành nghề và mở phòng khám riêng mang tên “Phương Hòa Khiêm”, chính thức bắt đầu sự nghiệp hành y của mình.
Phương Hòa Khiêm đã tóm tắt hành trình hành y của mình là “qua bao phong ba”. Năm 1949, khi Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa được thành lập, y học cổ truyền cũng bước vào một chương mới trong lịch sử. Tuy nhiên, do những yếu tố chính trị, y học cổ truyền đã trải qua một giai đoạn vô cùng khó khăn và gian khổ. Trong thời gian này, Phương Hòa Khiêm đã làm công việc trong một nhà máy dầu và sau đó là công nhân tại một nhà máy gạch, nhưng ông luôn nhớ lời dạy của cha rằng “Không làm nghề gì khác, chỉ làm nghề y.” May mắn thay, giám đốc nhà máy gạch rất quan tâm đến Phương Hòa Khiêm, ông nói: “Anh không giỏi làm gạch, nhưng anh yêu thích nghề y, vậy anh nên tiếp tục làm bác sĩ.” Lúc này, ở khu vực Tây Tứ Bắc của Bắc Kinh có một lớp học y học cổ truyền kết hợp với y học phương Tây, giám đốc đã đưa Phương Hòa Khiêm đến đó học. Những người nổi tiếng trong giới y học như Can Tổ Vọng, Tiêu Thụ Đức, Lộ Chí Chính… cũng đã từng học tại lớp này, và Phương Hòa Khiêm là học viên của lớp thứ 9. Tại lớp học này, ông được học các môn cơ bản của y học phương Tây như sinh lý học, bệnh lý học, các bệnh truyền nhiễm, các khoa nội, phụ khoa, nhi khoa và các môn lâm sàng khác. Như Phương Hòa Khiêm nói, việc học y học phương Tây là “đi sai nhưng lại đúng”, tại lớp học này, ông không chỉ bổ sung kiến thức y học phương Tây còn thiếu, mà còn có được chứng chỉ hành nghề Tây y, tạo nền tảng vững chắc cho công việc kết hợp giữa y học cổ truyền và y học phương Tây sau này.
◆ Đào tạo học trò, không ngừng truyền đạt
Phương Hòa Khiêm, một danh y nổi tiếng, đã không ngừng cống hiến cho sự nghiệp giảng dạy và truyền thụ y học cổ truyền. Để khơi dậy sự quan tâm của sinh viên y học phương Tây đối với y học cổ truyền, ông đặc biệt chú trọng đến tính nghệ thuật và sự thú vị trong các bài giảng của mình, thường xuyên trích dẫn các bài thơ, ca dao, và các tác phẩm văn học liên quan đến y học cổ truyền, từ đó thu hút được sự ngưỡng mộ từ học sinh. Năm 1954, Phương Hòa Khiêm kết thúc sự nghiệp hành nghề y độc lập và chuyển sang làm việc tại Cục Y tế Bắc Kinh, hai năm sau ông chuyển đến Bệnh viện Y học Cổ truyền Bắc Kinh, đồng thời giữ chức trưởng nhóm giảng dạy “Thương Hàn Luận” tại Trường Đào tạo Y học Cổ truyền Bắc Kinh. Tại các vị trí giảng dạy, Phương Hòa Khiêm luôn đặt ra yêu cầu cao cho bản thân. Để có thể giảng dạy tốt hơn, nghiên cứu sâu hơn và trích dẫn kinh điển trong giảng dạy, ông đã phân tích tỉ mỉ từng câu từng chữ trong các tác phẩm như “Thương Hàn Luận” và “Kim Quỹ Yếu Lược”, tìm hiểu các chú giải của các học giả như Kha Vận Bá, Vưu Tại Kinh và những tài liệu khác. Ông cũng đã đọc qua rất nhiều y án lâm sàng nổi tiếng như “Vương Hữu Cao Y Án”, “Hứa Lập Tài Y Án” và “Danh Y Y Án”, từ đó kết hợp lý thuyết trong “Nội Kinh”, “Thương Hàn Luận” và “Kim Quỹ Yếu Lược” với thực tế lâm sàng, giúp sinh viên dễ dàng tiếp thu và áp dụng kiến thức. Từ năm 1968, khi ông được bổ nhiệm làm trưởng khoa Y học Cổ truyền tại Bệnh viện Chaoyang Bắc Kinh, Phương Hòa Khiêm bắt đầu đảm nhận công tác giảng dạy tại Trường Đại học Y khoa Thủ đô. Để khơi dậy sự hứng thú cho sinh viên y học phương Tây đối với y học cổ truyền, ông đặc biệt chú trọng đến sự sinh động và thú vị trong các bài giảng của mình. Sinh viên đánh giá các bài giảng của ông là “đầy ắp văn hóa”, với cách giảng dạy phong phú, có sự kết hợp giữa kiến thức y học và các bài thơ, ca dao, từ đó tạo ra một không khí học tập sáng tạo và thú vị, khiến học sinh vô cùng ngưỡng mộ. Về mặt học thuật, Phương Hòa Khiêm luôn dành trọn vẹn sự cống hiến cho học trò, không giữ lại điều gì, đồng thời trong đời sống thường nhật, ông luôn thể hiện sự khiêm nhường, gần gũi và chu đáo với học trò. Những học viên của ông, từ trung cấp, đại học cho đến các bác sĩ học tiếp và các bác sĩ phương Tây học y học cổ truyền, đều đã trở thành những nhân tố chủ chốt trong ngành y dược trong và ngoài nước. Từ năm 1991 đến 2008, ông đã lần lượt đảm nhận vị trí hướng dẫn cho các lớp kế thừa kinh nghiệm từ các bậc thầy y học cổ truyền. Vào năm 2007, Cục Quản lý Y học Cổ truyền Bắc Kinh đã phê duyệt việc thành lập “Phòng khám Y học Cổ truyền Phương Hòa Khiêm”, và mặc dù đã 85 tuổi, Phương Hòa Khiêm vẫn chủ động giảng dạy trong “Giảng đường Y học Cổ truyền danh y”, truyền đạt kiến thức về “Thương Hàn Luận” cho các sinh viên và bác sĩ trẻ. Ông luôn khuyến khích học trò rằng y học cổ truyền là một môn học vô cùng sâu sắc, cần đọc sách một cách sống động, đọc sách để ứng dụng vào thực tế, và học mãi không ngừng. Ngoài công việc chuyên môn, Phương Hòa Khiêm còn là một người có rất nhiều sở thích thú vị. Ông yêu thích kịch Bắc Kinh, cờ tướng, và thậm chí là chơi mạt chược. Ông cũng rất đam mê ẩm thực và có khả năng nấu ăn xuất sắc. Mỗi khi gặp món ăn ngon tại nhà hàng, ông luôn cố gắng học hỏi và áp dụng công thức đó tại nhà. Phương Hòa Khiêm nói rằng “Thuốc và thực phẩm có nguồn gốc giống nhau,” và việc nấu ăn cũng giống như việc kê đơn thuốc. Mỗi món ăn đều cần sự kết hợp giữa nguyên liệu chính và phụ, tỉ lệ và cách phối hợp để món ăn vừa ngon vừa bổ dưỡng. Vào các dịp lễ Tết, ông là người đứng bếp trong gia đình, nấu những món đặc sản nổi tiếng như “Cá xào giấm” và “Chân giò kho”, khiến các học trò thưởng thức và không ngừng khen ngợi. Phương Hòa Khiêm luôn là người cởi mở, sẵn sàng tiếp nhận những điều mới mẻ. Thời trẻ, ông đã học tiếng Nhật trong 4 năm và hiện nay, dù đã ngoài 80, ông vẫn thích đọc các tác phẩm tiếng Nhật. Các học trò thường vui đùa gọi cách phát âm của ông là “hương vị Osaka”. Ông cũng học tiếng Anh và có thể nhắn tin rất thành thạo. Phương Hòa Khiêm vẫn đi làm bằng xe máy dành cho người khuyết tật, chở vợ đi chợ mỗi ngày, thậm chí ông còn mơ ước có được bằng lái xe ô tô. Cuối cuộc phỏng vấn, Phương Hòa Khiêm nói: “Làm bác sĩ là một nghề cao quý, cần có một tâm hồn và đạo đức ở một tầm cao hơn. Giờ tôi đã hơn 80 tuổi, càng học càng cảm thấy mình còn thiếu sót rất nhiều, như một học sinh tiểu học, còn rất nhiều công việc phải làm, thu thập tài liệu, truyền thừa và nghiên cứu…”
Bs Mười
